همه گیری کووید ۱۹ چگونه پایان می یابد: دانشمندان با نگاه به گذشته، از آینده سخن می گویند

هلن برانسول- نویسنده ارشد در زمینه بیماری های عفونی

ما در حال نزدیک شدن به یک سال و نیم تجربه جمعی جهان از ویروس SARS-CoV-2 و  بیماری همه گیر Covid-19 هستیم. در این مرحله ، منصفانه است که فرض کنیم مردم در سراسر جهان دو سوال مشابه را از خود می پرسند: این بیماری چگونه به پایان می رسد؟ و چه زمان؟

البته ممکن است این شانس وجود داشته باشد که انسان بتواند گسترش SARS-2 را متوقف کرده و آن را به طبیعت بازگرداند ، همان گونه که در مورد پسر عمویش SARS-1 هم اتفاق افتاد.  همچنین به نظر می رسد که یک گزینه دیگر  یعنی واکسیناسیون یگانه راه نجات ما از همه گیری باشد که البته گزینه گران قیمتی است و تعداد کمی از کشورها در آینده نزدیک قادر به دسترسی  کامل به آن خواهند بود.

این موضوع احتمالاً  مبهم به نظر می رسد ، اما ناامید نشوید. حقیقت امر این است که همه گیری ها همیشه پایان می یابند و تا به امروز واکسن ها  هرگز نقش مهمی در پایان دادن به آنها ایفا نکرده اند. البته این نکته بدان معنا نیست که واکسن ها این بار نقش مهمی را ایفا نمی کنند.

در سال 1918 ، زمانی که جهان هنوز نمی دانست که آنفلوانزای بزرگ توسط ویروس H1N1 ایجاد شده است ، واکسن آنفلوانزا وجود نداشت. در سال 1957 ، زمانی که همه گیری H2N2 جهان را فرا گرفت ، واکسن آنفلوانزا عمدتا یک ابزار نظامی بود. هنگامی که سال 1968 همه گیری H3N2 را برای بشر به ارمغان آورد ، ایالات متحده نزدیک به 22 میلیون دوز واکسن تولید کرد ، اما زمانی که آمادگی لازم را به دست آورد، موج بیماری همه گیر پایان یافت و تقاضای واکسن فروکش کرد! این پدیده دوباره در سال 2009 ظاهر شد و درست زمانی که جهان سرانجام به ظرفیت ساخت صدها میلیون دوز واکسن H1N1 دست یافت، برخی از کشورها ،بخش بزرگی از سفارشات خود را لغو کردند زیرا در نهایت به آنها نیازی نداشتند.

آن همه گیری ها چگونه پایان یافتند؟ ویروس ها از بین نرفتند ؛ تبار ویروس آنفلوانزای اسپانیایی ، H1N1 مدرن ، تا به امروز و در قالب H3N2 در گردش بوده است . این امر، پدیده ای است که در آن گسترش عوامل بیماری زا متوقف می شود زیرا بسیاری از افراد در برابر آن محافظت شده اند زیرا یا قبلاً  آلوده یا واکسینه شده اند.

ویروس هایی که باعث این همه گیری ها شده اند ، دچار گذار شده اند. یا به عبارت دیگر ، سیستم های دفاعی بدن ما به اندازه کافی در مورد آنها آموخته اند تا حداقل در بیشتر مواقع از مرگبارترین تظاهرات عفونت جلوگیری کند. انسان ها و ویروس ها دچار نقص ایمنی شدند. به جای ایجاد سونامی بیماری های ویرانگر ، با گذشت زمان ویروس ها موج های کوچکی از بیماری های خفیف را ایجاد کردند و آنفلوانزای همه گیر تبدیل به آنفلوانزای فصلی شد و ویروس ها  بومی شدند. اگر این الگو ثابت بماند انتظار می رود ، SARS-2 زمانی به تعداد انگشت شماری از ویروس های کروناویروس انسانی که عمدتا در زمستان باعث سرماخوردگی می شوند ، ملحق شود.

کی این اتفاق می افتد؟ این سوال بزرگ و بی پاسخ است. «ماریا ون کرخوو »، کارشناس برجسته سازمان بهداشت جهانی در مورد کرونا گفت: «من فکر می کردم که ما از مرحله حاد خارج شده ایم.» با این حال ، تفکر «ون کرخو » متأثر از دیدگاه قاطع وی است که می گوید: «  در صورتی که کشورهای جهان انجام اقداماتی  همانند کشورهای نیوزلند ، ویتنام و دیگران را سرلوحه خود قرار دهند، جهان می تواند همه گیری را متوقف کند و انتقال بیماری را تحت کنترل در آورند.»

تجربیات چهار بیماری همه گیر اخیر – مواردی که در بالا ذکر شد – نشان می دهد که ویروس ها در عرض یک سال و نیم یا دو سال، از عوامل بیماری زای همه گیر به منابع بومی بیماری تبدیل می شوند ولی یک عامل بیماری زای متفاوت می تواند به این معنی باشد که ما الگوی متفاوتی را شاهد خواهیم بود.

احتمالاً همه گیری های قبلی کروناویروس وجود داشته است. یک مکتب فکری وجود دارد که معتقد است یک بیماری همه گیر در سال 1889 ، که در تاریخ پزشکی از آن به عنوان «آنفلوانزای روسی» نام می برند، ممکن است توسط یکی از کروناویروس های انسانی ، OC43 ایجاد شده باشد. فرض بر این است که هر چهار ویروس کرونای انسانی از گونه های جانوری به سراغ انسان آمده است. اعتقاد بر این است که OC43 در اواخر دهه ۱۸۰۰ و  به طور بالقوه از گاو به سراغ انسان آمده باشد اما این در حوزه نظریه است  نه واقعیت قطعی و قبل از دوران ویروس شناسی مدرن رخ داده است.

«جنی لاوین» محقق زیست شناسی در دانشگاه اِموری  نویسنده مقاله مدل سازی  که در مجله Science  چاپ شده است، در مورد این که چگونه ممکن است همه گیری بیماری اتفاق بیفتد ، می گوید: « در تاریخ اخیر ، همه چیز آنفلوانزا بوده است و زمان بندی آن هم چند سال بوده است؛ پایان… »

«لاوین» و همکارانش همچنین پیش بینی کردند وقتی افراد مسن- که بیشتر مستعد بستری شدن و مرگ با بیماری کووید هستند- تجربه مقابله با این ویروس را داشته باشند ، دیگر هیچ بیماری شدیدی آنها را  تهدید نمی کند ، حداقل در بیشتر آن افراد. ( البته چه هیچ چیز مطلق نیست . برای مثال ، آنفلوانزا گهگاه افراد سالم قبلی را  نیز درگیر می سازد.)

نویسندگان نتیجه گرفتند که آمادگی سیستم ایمنی بدن احتمالاً عفونت های بعدی کووید -19 را به معادل سرماخوردگی تبدیل می کند. با گذشت زمان و با استانداردتر شدن درجه حفاظتی بزرگسالان ، افرادی که بیشتر به کووید مبتلا می شوند ، بچه های خردسال هستند که در آنها هم این عفونت ها به ندرت جدی گرفته خواهد شد. این الگوی عفونت های کروناویروس انسانی است.

او در ادامه می گوید: «این بیماری بومی می شود.»، سپس این سوال را مطرح می کند که «آیا این بیماری خفیف و بومی خواهد بود یا شدید و بومی ؟» و در پاسخ می گوید: «احتمال می دهم در برخی موارد خفیف و بومی باشد. من فکر می کنم این بسیار محتمل به نظر خواهد بود.»

«لاوین» تنها نیست که فکر می کند ما از گسترش SARS-2 از طریق ایمنی گله ای جلوگیری نمی کنیم. در اوایل بهار امسال ، «جاناتان یودل» ، محقق ارشد زیست شناسی سلولی و ایمونولوژی ویروسی در موسسه ملی آلرژی و بیماری های عفونی مقاله ای را منتشر کرد  و در آن استدلال کرد کروناویروس ها باعث محافظت و ایمنی طولانی مدت نمی شوند. ما همچنان به مصونیت گله ای احتیاج داریم.

اندمیک SARS-2 دارای الگوی فصلی است که در ماه های زمستان هنگامی که بچه ها در مدرسه هستند و زمانی که ما زمان بیشتری را در داخل خانه در مجاورت یکدیگر می گذرانیم، گسترش می یابد. «فلوریان کرامر » واکسینولوژیست در دانشکده پزشکی نیویورک ، گفت: «در اوایل، برخی از این فصول گسترش بیماری ممکن است شدیدتر از دوره های دیگر باشد – اما همه گیری شدید اتفاق نخواهد افتاد.»

وی افزود:‌ « اگر این امر فصلی شود و شما کشورهایی داشته باشید که میزان واکسیناسیون در آنها پایین است و زمینه ایمنی پایین است ، ممکن است در آن فصول، بیماری در ابتدا کمی قوی تر باشد.» کرامر همچنین گفت: «در کشورهایی که نرخ واکسیناسیون بالا است ، ممکن است شدت بیماری بسیار پایین باشد.»

او همچنین عقیده دارد: «این انتقال در زمان های مختلف در سراسر جهان رخ خواهد داد.» کرامر ادامه داد: «من فکر می کنم ما شاهد تفاوت بزرگی بین غرب و سایر کشورهایی خواهیم بود که به نوعی واکسن کافی دریافت نکرده اند. اگرچه ممکن است کشورهایی مانند ایران وجود داشته باشد ، جایی که میزان آلودگی در آنها فوق العاده بالا باشد و من فکر می کنم آنها در حال حاضر از چنان مصونیت پیش زمینه ای برخوردارند که اگر اکنون آن را پایین بیاورند ، بعید به نظر می رسد که بیماری بار دیگر به صورت موجی بازگردد. »

اما «لاوین » معتقد است که این تغییر می تواند به زودی در کشورهایی مانند ایالات متحده که دارای سطوح بالای عفونت و تعداد زیادی افراد واکسینه شده هستند ، هم اتفاق بیفتد.

او می گوید: «در ایالات متحده…. ، من می گویم که دور از دسترس نیست. نه اینکه بگوییم بیماری ناپدید می شود ، اما این ایده که دیگر این آفت بیماری زا نخواهد بود ، من فکر می کنم ما ممکن است خیلی از آن دور نباشیم.»

برخی از کارشناسان هستند که در مورد جدول زمانی محتاط تر هستند. «جان بری» که گزارش قطعی آنفلوانزای اسپانیایی ، «‌آنفلوانزای بزرگ» را نوشت ، اشاره دارد که تفاوت های قابل توجهی بین عفونت و انتقال کووید و عفونت و انتقال آنفلوانزا وجود دارد. دوره نهفتگی و زمان تماس با بیماری در بیماری کووید طولانی تر است. مردم مدت طولانی تری بیمار می شوند ؛ آنها همچنین برای مدت طولانی تری عفونی هستند.

«بری» می افزاید : «این مانند آنفلوانزا است که با حرکت بسیار آهسته حرکت می کند.» همه گیری های آنفلوانزا پایان ناگهانی امواج خود را نشان می دهد و انتقال آن در هر مکانی در عرض چند هفته از بین می رود اما در مورد کووید اینطور نبوده است. در عوض ، رفتارهای انسانی، تعطیلی و بازگشایی جامعه  و… الگوهای هدایتگر بیماری هستند.»

«لیپسیچ » نگران است امواج انفجاری اخیر بیماری در برزیل و هند دلیلی برای این باشد که ما به پیش بینی های نزدیک شدن دوران گذار نزدیک باشیم. هر دو در اوایل بیماری همه گیر، انتقال قابل توجهی را تجربه کرده بودند ، اما در موج دوم ناشی از ویروس های جهش یافته ، که به اصطلاح انواع نگران کننده هستند ، دچار مشکل شده اند.

وی گفت: « من فکر می کنم در مورد چگونگی گذراندن سال جاری با موج های متعدد روبرو باشیم و هنوز هیچ شواهد واقعی وجود ندارد که بیماری به خودی خود در هر کشوری به پایان برسد. من فکر می کنم که آهنگ تاریخ طبیعی کندتر باشد و این موضوع مرا نارحت می کند.»

«سسیل ویبود» مدل ساز بیماری های عفونی که به طور گسترده ای بیماری های آنفلوانزا را مطالعه کرده است ، نیز معتقد است که همه گیری بیماری  با بومی شدن SARS-2 پایان می یابد. اما او در مورد زمان اتفاق افتادن این رخداد اطمینان ندارد.

او در ادامه می افزاید: « ممکن است چهار کروناویروس فصلی – آنهایی که باعث سرماخوردگی می شوند – همیشه خفیف تر از کووید باشند. یا این که SARS-2 انواع مختلفی را به سمت ما پرتاب خواهد کرد به ویژه هنگامی که تحت فشار قرار می گیرد تا وقتی تعداد زیادی از مردم واکسینه می شوند ، تکامل یابد. بنابراین من فکر می کنم ما  همچنان باید محتاط باشیم. »

«مایک رایان» رئیس برنامه فوریت های بهداشتی سازمان بهداشت جهانی WHO  هم گفت: «ما نمی دانیم کجا هستیم ، زیرا این اولین بیماری همه گیر ویروس SARS است. از دیدگاه من ، ما حتی به پایان آن همه گیری نزدیک نیستیم.»

«رایان» معتقد است کشورها نباید منتظر واکسن ها یا انتقال ویروس به حالت بومی باشند. او گفت: «آنها باید از ابزارهای دیگری برای توقف انتقال بیماری استفاده کنند. من فکر می کنم ما می توانیم به سطوح بسیار بالایی از کنترل بیماری برسیم ، به طوری که این بیماری از یک بیماری همه گیر خارج  شود به این معنا که دیگر باعث ایجاد بیماری و مرگ و میر و پر کردن بیمارستان های ما نشود. بنابراین ، از این نظر ، دیگر بحران سلامت عمومی از بین خواهد رفت. »