جنگ ترکیه با تورم؛ قیمت ها هر روز تغییر می کند و همه می ترسند
خریداران در بازار مصر واقع در استانبول
«مصطفی کافادار» از پشت پیشخوان یک نانوایی در کاسیم‌پاشا، محله کارگری استانبول، بنرهای نارنجی، سفید و آبی حزب عدالت و توسعه (AKP) رجب طیب اردوغان را که در نسیم بهاری به اهتزار درآمده اند، را به خوبی می بیند.
«کافادار» به تازگی بازنشسته شده ولی به دلیل بحران اقتصادی ترکیه، حقوق بازنشستگی اش دیگر برای تامین هزینه های اولیه اش کافی نیست. او حالا به صورت شیفتی در یک نانوایی کار می کند و در حالی که خرده های نان را جارو می کند ، می گوید: « به صورت رومزد در این نانوایی مشغول به کار هستم.»
وی می افزاید: « همه چیز بسیار گران است. بعد از این که وسایل ضروری را خریدم و قبض‌هایم را پرداخت کردم، دیدم دیگر چیزی برایم باقی نمانده است». «کافادار» برای حفظ امنیتش درخواست تغییر نامش را داده است.
در پاسخ به این سوال که چه کسی مسئول این وضعیت است، او به شدت می خندد و با اکراه می گوید: « خودتان می دانید چه کسی تورم را بالا می برد. نه من، نه تو، نه کسی در خیابان. اما چه کسی؟»
ترکیه در حال عبور از یک بحران مالی بی سابقه است. پس از این که لیر تنها در سال گذشته نیمی از ارزش خود را از دست داد، این کشور اکنون با تورم سرسام آوری دست و پنجه نرم می کند که رسماً 61.14 درصد عنوان شده است.
«کافادار» ردیف‌هایی از شیرینی‌های لطیف صبحانه – آچما گرد کرکی پر از زیتون یا شکلات، بورک و نان‌های براق پوگاچا – را روی هم می چیند. او به من می گوید آن ها گاهی اوقات با او در مورد قیمت ها عصبانی می شوند. کوزه‌های بادام شکری صورتی و سفید و کل کیک‌های لایه‌ای ظریف، تزئین شده با میوه و شکلات، دست نخورده باقی مانده اند چون اکنون خرید آن ها برای بیشتر افراد کمی گران است.
قیمت شکر و گندم افزایش یافته است. یک کیسه کیلوگرم آرد در ژانویه 110 لیر [6.15 پوند] بود. حالا به 220 لیر رسیده است.» او با اشاره به برخی از ارزان‌ترین نان‌ها می‌افزاید: «ما نمی‌توانستیم قیمت پوگاچاها را بالاتر ببریم، زیرا مردم توانایی پرداخت آن را ندارند.»
زمانی که نرخ تورم رسمی ترکیه در ماه فوریه به 50 درصد رسید، این رخداد هم بالاترین نرخ تورم دو دهه اخیر و هم یک مشکل سیاسی بزرگ برای دولت بود. «نورالدین نباتی»، وزیر دارایی، در اوایل ماه جاری تاکید کرد: «این افزایش «موقتی» است و اردوغان قول داده است از ترک ها در برابر تورم محافظت کند.»
وی در ادامه گفت: « در حالی که اقتصاد ترکیه خود را برای تبدیل شدن به یکی از 10 اقتصاد برتر جهان آماده می کند، ما این فرصت را با بی مبالاتی و بی‌فکری از دست نخواهیم داد. ما به گونه ای از این وضعیت خارج خواهیم شد که شهروندان ما در برابر تورم آسیب نبینند.»
خرید پنیر در یکی از خیابان های استانبول
تورم مارپیچی به تلاش‌های دولت برای بازنگری اساسی اقتصاد ترکیه و پایین نگه داشتن نرخ‌های بهره گره خورده است. آن ها بر خلاف توصیه اکثر کارشناسان بر این باورند که این اقدامات باعث تحریک تقاضا و افزایش تولید خواهد شد. همچنین تغییرات مکرری در انتصاب مقامات کلیدی بانک مرکزی صورت گرفته است .ترکیه در سه سال گذشته، چهار رئیس بانک مرکزی به خود دیده است.
«آلپ ارینچ یلدان» اقتصاددان دانشگاه کادیر هاس استانبول، می‌گوید: «بله، همه در سراسر جهان تورم را تجربه می‌کنند، اما ترکیه تقریباً چهار یا پنج برابر دیگران نرخ تورم را تجربه می‌کند.»
«این شرایط، نتیجه یک سری اشتباهات سیاسی و پروژه‌های توسعه‌طلبانه و بلندپروازانه، از جمله پیروی از یک سیاست خاص اقتصادی است .»
«یلدان» می گوید: «نرخ تورم به خودی خود تبدیل به یک موضوع سیاسی شده است.» در ماه ژانویه، «اردوغان»، رئیس آژانس رسمی آمار کشور (TÜIK) را از کار برکنار کرد، زیرا از این که آمار رسمی تورم در سال گذشته یک رکورد بالا را نشان داد، به شدت عصبانی بود. گروه تحقیقات اقتصادی مستقل Enag، که نرخ تورم ترکیه را با استفاده از معیارهای مشابه دولت رصد می کند، تورم واقعی را در ماه مارس 142.63 درصد محاسبه کرده است. بدون شک این میزان تورم فوق العاده است.
او همچنین می افزاید: «از زمانی که افزایش قیمت ها در سپتامبر گذشته شروع شد، محاسبات Enag از تورم واقعی به طور مداوم دو برابر نرخ رسمی بوده است. »
بحران مالی ترکیه به دنبال تهاجم روسیه به اوکراین -که افزایش قیمت جهانی مواد غذایی به ویژه گندم را در پی داشته – تشدید شده است. کاهش ارزش لیر در برابر دلار قبلاً بر توانایی ترکیه برای واردات گندم تأثیر گذاشته بود، اما از دست دادن ذخایر غلات اوکراینی، این کشور را به تلاش برای یافتن جایگزین‌هایی از جمله استفاده از ذخایر داخلی ترغیب کرده است.
«مهمت اصلان»، با اشاره به دو یخچال حاوی گوشت پخته شده، پنیر و کره زرد پررنگ شهر ریزه، جایی که خانواده اش هم از آنجا آمده اند، می گوید: «من در ماه فوریه فقط برای این دو دستگاه یخچال، هزار لیره قبض برق پرداخت کرده ام.»
«اصلان» می‌گوید: «در ماه رمضان گذشته، مغازه‌ام روزانه ۶ تا ۷ هزار لیره فروش داشت. اکنون اگر 1500 لیر هم عایدم شود، بسیار خوش شانس هستم.»
او با اشاره به یک شیشه بزرگ عسل که روبرویش قرار داشت، اضافه می کند: «فروشندگان قیمت ها را دستکاری می کنند. من می توانم آن را 400 لیر [21 پوند] قیمت گذاری کنم، هیچ کس هم چیزی نمی‌گوید. حتی می‌توانم آن را 500 لیره قیمت گذاری کنم.»
دولت اردوغان مصمم است که نرخ بهره را پایین نگه دارد.
با این حال،«اصلان» تمایلی به مقصر دانستن دولت برای وضعیت کنونی ندارد. او می گوید: «تورم اکنون از کنترل دولت خارج شده است. من از قیمت ها راضی نیستم. من مردم را مقصر می دانم. این خارج از کنترل اردوغان است و همه تلاش می کنند او را پایین بیاورند.»
تلاش های ترکیه برای یافتن راه حلی دیپلماتیک برای جنگ اوکراین -که اردوغان را دوباره به عنوان یک دولتمرد و نه یک مستبد به صحنه جهانی بازمی‌گرداند- به انحراف و کاهش برخی از انتقادها کمک کرده است. بر اساس گزارش سازمان نظرسنجی موسسه متروپل، میزان محبوبیت شخصی او در ماه مارس به 43.3 درصد افزایش یافته است، در حالی که سهم حزب عدالت و توسعه 3 درصد افزایش نشان می دهد.
با این حال، نظرسنجی ها همچنین نشان داده اند بیش از نیمی از شهروندان ترکیه (53.6 درصد) در ماه مه گذشته تنها توانسته اند نیازهای اولیه خود را تامین کنند، در حالی که یک چهارم گفته اند نمی توانند هزینه های ضروری خود را پوشش دهند. در اوایل سال جاری، کارگران سوپرمارکت ها که کالاهای خریداری شده مردم را دم در منازلشان تحویل می دهند، اعتصابات طولانی مدتی را برای افزایش دستمزدها مطابق با نرخ تورم برگزار کردند.
از ابتدای سال جاری و در نتیجه تهاجم روسیه به اوکراین، هزینه های انرژی در ترکیه نیز همانند قیمت گندم به تدریج افزایش یافت. ترکیه حدود یک سوم گاز خود را از روسیه وارد می کند. اپراتور دولتی خط لوله بوتاس در این ماه گفت: «قیمت گاز برای تولید برق تقریباً 45 درصد افزایش خواهد یافت و 50 درصد افزایش قیمت برای صنعت و 35 درصد برای خانوارها خواهد بود.»
به دنبال افزایش قیمت ها، «کمال قلیچداراوغلو»، رهبر حزب مخالف جمهوری خواه خلق (CHP) در مقابل دوربین خبرنگاران اعلام کرد: «تا زمانی که اردوغان قیمت ها را پایین نیاورد، قبض برق خود را پرداخت نخواهم کرد.» مقامات حزب عدالت و توسعه این اظهار نظر را «تحریک آمیز» توصیف کردند.
«اکرم کوندی اوغلو» اقتصاددان حزب اپوزیسیون İyi، می‌گوید: «اقتصاد همچنان بزرگترین دل‌مشغولی مردم عادی ترکیه است. دولتمردان امیدوارند مردم را متقاعد کنند که می توانند اقتصاد را اصلاح کنند، زیرا انتخابات تا سال 2023 یا قبل از آن آغاز می شود. »
وی می افزاید: «آنچه ما از داده ها می بینیم افزایش فقر عمیق است، به این معنی که درآمدهای موجود، نیازهای اولیه را برآورده نمی کند. تورم ممکن است در سال آینده کاهش یابد، اما حل فقر عمیق‌تر دشوارتر خواهد بود.»
«پینار دورو» که یک فروشگاه نانوایی در محله ثروتمندنشین جهانگیر استانبول دارد، می‌گوید: «پختن نان را فقط برای سفارش ها شروع کرده و مغازه‌اش را در زمان‌های کمتری باز می‌کند تا در هزینه‌های انرژی صرفه‌جویی کند.»
او می‌گوید: «از اکتبر به بعد، تورم به شدت افزایش یافت. من بریوش درست می کنم و قیمت همه چیز، تخم مرغ، آرد، شکر، کره… ناگهان افزایش یافت. قیمت تخم مرغ هر روز با روز دیگر متفاوت است.»
«دورو» اضافه می‌کند: «تلاش‌های ترکیه برای یافتن راه‌حلی در اوکراین و به‌طور بالقوه کاهش قیمت مواد غذایی در این فرآیند، آرامش چندانی به همراه نیاورده است.»
وی در ادامه می گوید: «من با قیمت های زندگی معمولی زندگی می‌کنم و دوستانم نیز همین طور هستند. بله! ما در دوران جنگ به سر می بریم اما در حال حاضر تنها چیزی که در مورد آن صحبت می کنیم، تورم است.»
او اضافه می کند : «قیمت ها هر روز در حال تغییر است و همه از آینده خود می ترسند. من تا زمانی که شاهد کاهش قیمت دلار نباشم، احساس راحتی و امنیت نخواهم کرد.»
مأخذ: www.theguardian.com
