افزایش قیمت هایی که برای مستمندان مهم است

جایاتی قوش

تورم قیمت مواد غذائی دلایل پیچیده تری نسبت به تورم سایر قیمت ها دارد و بحث مؤثر در مورد آن مستلزم استراتژی متفاوتی است. مشکل این است که در کشورهای ثروتمند، دولت ها به اندازۀ کافی در مورد این دلایل بحث نمی کنند و در نتیجه رنج مستمندان جهان روز به روز بیشتر می شود.
دهلی نو – این سؤال که چگونه تورم را به بهترین شکل کنترل کنیم به دستور کار سیاست های اقتصادی دولت ها بر می گردد و نظرات مختلفی که در زمینه نحوه پرداختن به آن وجود دارد. در این میان دیدگاه غالب، بر نیاز به سیاست‌ های پولیِ سخت‌تر تأکید کرده و نرخ ‌های بالاتر برای بهره و مقررات آسانتر برای نقدینگی ‌را موجه می داند، حتی اگر بهبود اقتصادی شکننده ‌ای را که در حال حاضر در بسیاری از کشورها جاری است، تضعیف کند. در حالی که برخی دیگر استدلال می کنند که تورم امروز گذرا و منعکس کننده تنگناهای موقت عرضه و تغییرات بازار کار است و به زودی خود را اصلاح خواهد کرد.
در کشورهای ثروتمند، سیاست گذاران عمدتاً هنوز برای مقابله با تورم به ابزارهای کلان اقتصادی متکی هستند. اما یک سری از افزایش قیمت ها مثل تورم قیمت مواد غذایی با بقیه متفاوت است. این پدیده نه تنها بر زندگی مردم، به ویژه در اقتصادهای در حال توسعه تأثیر مستقیم و بسیار زیادی دارد، بلکه دلایل پیچیده تری را نیز منعکس می کند که پرداختن مؤثر به آن ها مستلزم مجموعۀ کاملا متفاوتی از استراتژی هاست. متأسفانه دولت ها به اندازه کافی در این موارد بحث نمی کنند.
این غفلت به شدت مزاحم و نگران کننده است. در پایان سال 2021، شاخص قیمت مواد غذایی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در بالاترین سطح خود در دهۀ گذشته و نزدیک به اوج میزان قبلی خود در ژوئن 2011 بود، زمانی که خیلی ها نسبت به یک بحران جهانی غذا هشدار می دادند. علاوه بر این، افزایش قیمت مواد غذائی در سال گذشته غیر منتظره بود، بدین معنا که از سال 2015 تا 2020، قیمت ها نسبتا پایین و ثابت بود، اما در سال 2021 متوسط این افزایش به طور ناگهانی به 28درصد رسید.
بخش اعظم این موج افزایش ناشی از غلات است، قیمت ذرت و گندم به ترتیب 44 و 31 درصد افزایش یافت. البته قیمت سایر اقلام غذایی نیز بالا رفت. افزایش قیمت روغن نباتی در طول سال رکورد بالایی ثبت کرد، قیمت شکر 38 درصد رشد یافت و افزایش قیمت گوشت و محصولات لبنی نیز اگرچه کمتر بود، اما همچنان به عدد دو رقمی رسید.
در حال حاضر تورم قیمت مواد غذایی از افزایش شاخص کلی قیمت فراتر رفته و با توجه به کاهش قابل توجه درآمد کارگران در طول همه گیری کووید 19، به ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط، حتی نگران کننده تر هم هست. ترکیب کشندۀ غذای گران‌تر و درآمد کمتر، اوضاع فاجعه ‌بار گرسنگی و سوءتغذیه را تشدید می کند.
دلایل زیادی برای افزایش قیمت مواد غذایی وجود دارد. برخی از این دلایل اصلی هستند. مثل مشکلات ناشی از زنجیرۀ عرضه به ویژه حمل و نقل که عامل اصلی افزایش قیمت برای طیف گسترده ای از کالاها بوده است. به همین دلیل در سال 2002 قیمت های غلات علیرغم رکورد حدودا 2.8 میلیارد تن در تولید جهانی، به سرعت افزایش یافت.
قیمت انرژی نیز در تعیین هزینه تولید و حمل و نقل مواد غذایی مهم است. افزایش زیاد قیمت نفت در سال 2021 بر قیمت مواد غذایی که مصرف کنندگان با آن مواجه هستند، تأثیر آشکاری داشت.
علاوه بر این، پدیده های شدید و مکرر جوی باعث نوسان و کاهش بیشتر محصول است. برخی استدلال کرده‌اند که دلیل بالا رفتن شدید قیمت کالاهای کشاورزی متفاوتی نظیر قهوه برزیل، سیب‌زمینی بلژیک و نخود زرد کانادا (که هم اکنون به طور گسترده ای توسط صنایع غذایی برای تولید جایگزین‌های گوشت گیاهی استفاده می‌شود) در سال گذشته، دگرگونی های آب و هوایی ناشی از تغییرات اقلیمی بوده که موجب کاهش شدید تولید شده بود.
در مارس 2021، فائو هشدار داد که تکرار فزایندۀ فجایع مرتبط با آب و هوا بر منابع کشاورزی تأثیرگذار بوده اند. خشکسالی ها بزرگترین تهدیدی هستند که بیش از یک سوم خسارات وارده بر محصولات کشاورزی و دام را در کشورهای با درآمد کم و متوسط به خود اختصاص می دهند. در عین حال همان طور که سال گذشته مشهود بود، سیل‌، طوفان‌، آفات، بیماری‌ ها و آتش‌سوزی‌ ها نیز شدیدتر و گسترده‌تر شده‌اند.
در سال های آینده باید منتظر فشارهای بسیار بیشتری از ناحیۀ آب و هوا بر تولید مواد غذایی باشیم، در این میان مناطق در حال توسعه آسیا و آفریقا احتمالاً بیشترین ضربه را خواهند دید. خطراتی که از ناحیۀ تغییرات آب و هوا تولید مواد غذایی را تهدید می کند، نیاز به همکاری بین المللی بیشتر برای مقابله با گرمایش جهانی و پیامدهای آن را مورد تأکید قرار می دهد. متأسفانه چنین همکاری هایی بعید به نظر می رسد.
اما برخی دیگر از عوامل موثر در افزایش قیمت مواد غذایی نتیجه مستقیم تغییرات در سیاست ها و قوانین و مقررات است. این عوامل شامل افزایش قابل توجه ذخیره سازی توسط دولت ها و مصرف کنندگان به خاطر ترس از امواج جدید همه گیری کووید-19 و فشار بیشتری است که بر تأمین و عرضۀ منابع غذایی خواهد گذاشت. در این صورت افزایش قیمت مواد غذایی در آینده به خاطر بالابودن تقاضا در حال حاضر، خود به خود اتفاق خواهد افتاد.
نوامبر گذشته، فائو تخمین زد که میزان واردات جهانی مواد غذایی در سال 2021 با رقمی بیش از 1.75 تریلیون دلار، بالاترین رقم واردات این محصول تا به حال خواهد بود که در مقایسه با سال گذشته 14درصد و نسبت به پیش بینی فائو در چند ماه قبل 12درصد افزایش نشان می دهد. این خبر بدی برای اقتصادهای کم درآمد است که ممکن است نیازهای ضروری تری نسبت به سایر کشورها برای واردات مواد غذایی داشته باشند اما به خاطر افزایش تقاضا احتمالا از سوی بازار های جهانی تحت فشار قرار گیرند.
عامل مهم دیگر سفته بازی در بازارهای مواد غذایی است که اخیراً بازگشت خود را تجربه می کند. پس از مقررات زدایی مالی در ایالات متحده در اوایل دهه 2000، کالاهای غذایی به یک نوع دارایی تبدیل شدند. شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان می دهد این امر نقش مهمی در بی ثباتی قیمت مواد غذایی در سال های 2007-2009 ایفا کرده است. در سال های اخیر، این کالاها برای سرمایه گذاران جذابیت کمتری پیدا کرده بود، اما این وضعیت در طول همه گیری کووید19 تغییر کرد.
در بخش اعظم سال 2021 موقعیت‌های ماندگار خرید در بازارهای عمدۀ کالاهای غذایی علیرغم نوسانات زیاد، مهم و مثبت بود، که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران مالی انتظار افزایش قیمت‌ها را داشته اند. حجم چنین سرمایه‌گذاری ‌هایی در سال گذشته به دلیل وجود خلأهای نظارتی مداوم و در دسترس بودن اعتبار ارزان برای مؤسسات مالی به طور قابل‌توجهی افزایش یافت.
برعکس برخی از عوامل و نیروهای اصلی که بر عرضه و قیمت مواد غذایی در میان مدت تأثیر می گذارند، سیاست گذاران با خیال راحت می توانند به مسائل ذخیره سازی و سفته بازی بپردازند. اما این مستلزم آن است که دولت ها بپذیرند که این ها جزو مشکلات هستند و لازم است برای رسیدگی به آن ها تمام اراده و امکانات خود را بسیج کنند. تا زمانی که این اتفاق نیفتد، تورم قیمت مواد غذایی همچنان بیشترین ضربه را به مستمندان جهان وارد خواهد کرد.