منابع جایگزین انرژی در اروپا در صورت تحریم گاز کرملین

اتحادیه اروپا چند هفته گذشته همانند سایر کشورهای غربی مانند ایالات متحده و بریتانیا، اوقات خود را به تنظیم و تحمیل تحریم‌های جدید بر علیه روسیه گذرانده است. گرچه این تصمیم ها به طور غیرمستقیم بر اقتصاد روسیه تأثیر گذار بود ولی برخی نیز عقیده دارند اقدامات مورد نظر چندان کافی نیست و اروپاییان به راحتی یک منبع انرژی بسیار مهم را از دست داده اند.

اکنون اتحادیه اروپا اعلام کرده است  قصد دارد در پاسخ به جنگ اوکراین، واردات گاز روسیه را به میزان دو سوم کاهش دهد. هدف از این تصمیم، کاهش قابل توجه وابستگی به گاز طبیعی روسیه تا سال 2023 عنوان شده است.

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده نیز همزمان دستور ممنوعیت فوری واردات نفت و دیگر منابع انرژی روسیه را صادر کرد. بریتانیا نیز همسو با کشورهای غربی تصمیم گرفت تا پایان سال 2022 واردات نفت و گاز خود از روسیه را به تدریج متوقف سازد.

«فرانس تیمرمنس» قائم مقام اتحادیه اروپا و مقام ناظر بر معاملات سبز گفت: «دشوار است اگر بخواهیم بیشتر و سریع‌تر از قبل پیش برویم.»

« سرگی»، یکی از شهروندان کیف می‌گوید: «اروپا با وابستگی خود به گاز روسیه پول زیادی در اختیار پوتین قرار می دهد. این پول هم‌ اکنون برای انتقال نیروها از روسیه به مرزهای اوکراین هزینه می شود.»

رهبران اروپایی می دانند که دور شدن از سوخت های فسیلی در سال های آینده یک اولویت خواهد بود به ویژه اگر هدف گذاری آن باشد که گرمایش جهانی به کمتر از 1.5 درجه سانتیگراد در مقایسه با سطوح پیش از صنعتی شدن محدود شود. با این حال،  اروپا همچنان برای نفت و گاز به روسیه پول پرداخت می‌کند. سوخت‌ های تجدیدناپذیر که مقادیر زیادی آلودگی آب و هوای سمی تولید می‌کنند و بزرگترین منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای به شمار می آیند.

حدود 40 درصد نفت و گاز اروپا از روسیه وارد می شود و آلمان، در میان کشورهای اتحادیه اروپا، اصلی ترین بازار مصرف گاز روسیه شناخته می شود. در اواخر فوریه گذشته، این کشور لغو اجرای خط لوله 9.9 میلیارد یورویی نورد استریم 2 از روسیه را اعلام کرد. این خبر برای طرفداران محیط زیست خبر بسیار خوبی است، اما ممکن است به سرعت به روسیه آسیب نرساند زیرا این خط لوله هنوز آماده بهره برداری نشده است.

اما اکنون که قیمت نفت برای اولین بار از سال 2008 به ازای هر بشکه 140 دلار (129 یورو) رسیده است و واردات گاز  همدر سال‌های آینده کاهش می‌یابد، دولت‌ها در تلاش برای یافتن منابع جایگزین انرژی هستند.

بروکسل در حال افزایش تلاش ها برای تنوع بخشیدن به سبد تامین کنندگان انرژی خود است و با سایر صادرکنندگان گاز مانند ایالات متحده، نروژ، قطر، آذربایجان، الجزایر، مصر، ترکیه، ژاپن و کره جنوبی ارتباط برقرار می کند. اما آیا گاز تنها گزینه پیش رو است؟

جایگزین گاز روسیه در اروپا چیست؟

هفته گذشته وزرای انرژی اتحادیه اروپا در بروکسل دیدار کردند تا درباره چگونگی قطع این وابستگی بحث کنند.

«باربارا پومپیلی»، وزیر انتقال محیط زیست فرانسه در این نشست گفت: «ما باید برای رویارویی با همه احتمالات آماده شویم.»

او همچنین گفت:«اتحادیه اروپا ذخایر کافی گاز و نفت برای مقابله با اختلالات کوتاه مدت را در اختیار دارد. با این حال، در مورد عرضه طولانی مدت‌ آن مشکلاتی وجود دارد.»

وزیران همچنین در مورد کمک به بخش انرژی اوکراین از طریق تسریع اقدامات برنامه‌ریزی شده برای اتصال شبکه برق اوکراین به اروپا –که این کشور را از روسیه مستقل می سازد- گفتگو کردند.

بحران نشان می‌دهد که دور شدن از سوخت‌های فسیلی وارداتی نه تنها در مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی، بلکه به‌عنوان یک موضوع امنیتی دارای اهمیت فراوانی است. در اینجا چند گزینه جایگزین وجود دارد که کشورهای اتحادیه اروپا باید در نظر بگیرند:

LNG (گاز طبیعی مایع)

گاز در اروپا مشکلی بزرگتر از نفت به شمار می آید. اگرچه اکنون در اروپا زمستان پایان یافته است، ولی همچنان تقاضا برای واردات آن وجود دارد و نروژ، دومین تامین کننده بزرگ گاز اروپا پس از روسیه، در حال حاضر با حداکثر ظرفیت به تولید گاز مشغول است.

اکنون که اتحادیه اروپا واردات روسیه را کاهش می‌دهد، کشورهای اروپایی ممکن است مجبور شوند کشتی‌های LNG بیشتری را که از ایالات متحده می‌آیند، به سمت خود منحرف کنند. اگرچه LNG به عنوان پاک ترین سوخت فسیلی در نظر گرفته می شود، اما با این وجود ، باز هم یک سوخت فسیلی است و بنابراین به وارد شدن آسیب های آب و هوایی برگشت ناپذیر کمک می کند.

گرچه ممکن است در کوتاه مدت LNG بتواند این شکاف را پر کند ولی کارشناسان بر این باورند که  LNG کافی برای تامین تمام نیازهای انرژی اروپا وجود ندارد. ایالات متحده نیز  تلاش می کند گاز طبیعی غیر روسی را از سایر نقاط جهان بخرد تا با تقاضا همگام شود.

آلمان به طور خاص به دنبال واردات LNG از قطر و خرید گاز از سایر کشورهای اروپایی است. بزرگترین اقتصاد اروپا همچنین ممکن است دو پایانه بزرگ LNG خود را در داخل کشور بسازد.

ایتالیا به دنبال افزایش عرضه گاز از الجزایر است. الجزایر که دارای خطوط لوله به اسپانیا و ایتالیا و یک پایانه بزرگ LNG در Skikda است، تولید نفت و گاز خود را در سال گذشته 5 درصد افزایش داد.

این خط لوله به ایتالیا، حتی می‌تواند ظرفیت مازادی داشته باشد که  برای افزایش عرضه به قاره اروپا  مورد استفاده قرارخواهد گرفت.

زغال سنگ

برخی نیز به گونه بحث‌برانگیزی پیش‌بینی می‌کنند اتحادیه اروپا ممکن است مجبور به فعال‌سازی مجدد نیروگاه‌های زغال سنگ قدیمی و از کار افتاده خود شود.

زغال سنگ به عنوان بدترین ماده سوخت فسیلی جهان شناخته می شود. کثیف ترین آن ها است و مسئولیت بیش از 0.3 درجه سانتیگراد از 1 درجه سانتیگراد افزایش میانگین دمای جهانی بر عهده این ماده است که آن را به بزرگترین منبع افزایش دمای جهانی تبدیل می کند. بازگشت به زغال سنگ برای آینده سیاره ما فاجعه بار خواهد بود.

«رابرت هابک»[1]، وزیر اقتصاد آلمان به رادیو سراسری Deutschlandfunk گفت: «استفاده از زغال سنگ کوتاه مدت و یک اقدام احتیاطی خواهد بود تا برای رویارویی با بدترین شرایط آماده باشیم، باید نیروگاه های زغال سنگ را در حالت آماده باش نگه داریم و شاید به آن ها اجازه کار بدهیم.»

اما  اگر واردات گاز روسیه متوقف شود، آیا می توانیم به زغال سنگ بازگردیم؟

کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر به تدریج زیرساخت‌های زغال سنگ را از کار انداخته‌اند، زیرا بازار برق دنیا به سمت آینده‌ای سبزتر و انتشار کربن اندک حرکت می‌کند. «کارلوس تورس دیاز»، رئیس تحقیقات بازار گاز و انرژی در موسسه ریستاد انرژی می‌گوید: «با تشدید بحران انرژی، زغال‌سنگ جزء حیاتی ترکیب نیرو باقی خواهد ماند. به‌ویژه زمانی که قابلیت اطمینان سایر منابع انرژی زیر سؤال می‌رود».

ناظران می گویند:« اگر آلمان به زغال سنگ بازگردد، برخلاف وعده سبز خود مبنی بر حذف تدریجی نیروگاه های زغال سنگ تا سال 2030 عمل خواهد کرد.»

انرژی های تجدید پذیر

حالا برای چند خبر خوب برخی از رهبران اروپایی می گویند که حمله روسیه به اوکراین فرصتی برای تسریع روند گذار به انرژی های تجدیدپذیر از جمله استفاده از نیروگاه های هسته ای خواهد بود. دولتمردان اروپایی می گویند: «  اگر واقعاً می‌خواهیم از ثروتمند شدن روسیه در درازمدت جلوگیری کنیم، باید روی انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کنیم و باید این کار را هر چه سریعتر انجام دهیم.»

آلمان قصد دارد علاوه بر پروژه های تولید برق از انرژی باد در خشکی و مناطق فراساحلی، رشد تولید انرژی خورشیدی خود را هم سرعت ببخشد. «رابرت هابک»، وزیر اقتصاد، یکی از اعضای برجسته حزب سبزها گفت: «گسترش سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، کلید کاهش وابستگی آلمان به سوخت‌های فسیلی روسیه خواهد بود.»

انرژی هسته ای نیز یک امکان برای استفاده از انرژی پاک فراهم می‌کند. تولید انرژی هسته‌ای در سال 2021 در مقایسه با سال 2020 حدود 6 درصد افزایش یافته و از سال 2014 تاکنون، بیشترین سهم را در تولید برق در اروپا داشته است.

البته در حال حاضر تردیدهایی در مورد استفاده از انرژی برق هسته ای وجود دارد چون تعداد زیادی از نیروگاه‌های هسته‌ای به پایان چرخه عمر خود رسیده‌اند و حفظ و نگهداری آن ها هزینه‌بر است. اگر آن ها را بازسازی کنید، طول عمر عملیاتی آنها فقط حدود 40 سال خواهد بود.

  سوخت های هیدروژنی

واردات سوخت های مبتنی بر هیدروژن پاک نیز احتمالاً در تامین انرژی آینده اروپا نقش خواهد داشت. با این حال، برخی خاطرنشان می‌کنند اروپا اگر مسیر هیدروژنی خاصی را دنبال کند، می‌تواند برای چندین دهه بیشتر به دلیل وابستگی به انرژی روسیه همچنان در معرض خطر باشد.

به گفته «دکتر مکس لیسی بارناکل»، پژوهشگر واحد تحقیقات سیاست علمی (SPRU) در دانشکده بازرگانی دانشگاه ساسکس، «روسیه در حال گسترش برنامه‌های هیدروژنی خود است.»

او در ادامه توضیح می دهد : «روسیه با در نظر گرفتن بازار نوظهور هیدروژن به عنوان یک فرصت تجاری حیاتی، تامین 20 درصد از سهم بازار جهانی هیدروژن را تا سال 2030 هدف قرار داده و در قالب یک برنامه بلندپروازنه و با اجرا و پیشبرد طرح های سرمایه گذاری عظیم ۱۲۷میلیون دلاری خود، قصد دارد ظرف مدت سه سال آینده به تولید کننده و صادرکننده پیشرو سوخت های هیدروژنی جهان تبدیل شود.»

خوشبختانه استرالیا نیز یک تامین کننده بالقوه هیدروژن است. یک مطالعه جدید نشان داد که منابع انرژی تجدیدپذیر در کلاس جهانی استرالیای جنوبی به آن کشور یک مزیت رقابتی برای تامین هیدروژن پاک به اروپا از طریق بندر روتردام می بخشد.

« فرانس تیمرمنز» ، نایب رئیس کمیسیون اروپا هم در ماه ژانویه اعلام کرد: «اگر واقعاً می‌خواهیم از ثروتمند شدن پوتین در درازمدت جلوگیری کنیم، باید در انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کنیم و باید این کار را هر چه سریع‌تر انجام دهیم.»

«اورسولا فون درلاین»، رئیس کمیسیون اروپا نیز با این موضوع موافقت کرد و در بیانیه‌ای افزود:«ما نباید پس از این به نفت، زغال سنگ و گاز روسیه وابسته باشیم. ما به سادگی نمی‌توانیم به تامین‌کننده‌ای که صریحاً ما را تهدید می‌کند، تکیه کنیم.»

آیا تصمیم بایدن برای کاهش واردات روسیه بر آمریکا تأثیر خواهد گذاشت؟

جو بایدن رئیس جمهور چندی پیش در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار داشت: «من امروز اعلام می‌کنم که ایالات متحده شریان اصلی اقتصاد روسیه را هدف قرار داده است.»

وی در ادامه افزود: «ما واردات نفت و گاز و انرژی روسیه را ممنوع می‌کنیم. ما بخشی از یارانه جنگ پوتین را تامین نخواهیم  کرد.»

ایالات متحده بسیار کمتر از اروپا به نفت خام و گاز روسیه متکی است. در واقع، واردات نفت و گاز روسیه تنها 3 درصد از  واردات این کشور را تشکیل می دهد.

«جن ساکی»، سخنگوی کاخ سفید هم خطاب به خبرنگاران گفت: «ما درصد کمتری از نفت از روسیه نسبت به اروپایی‌ها وارد می‌کنیم… شرایط ما بسیار متفاوت است».

«کورنلیا مایر»، مدیر اجرایی موسسه مایر ریسورسز  گفت: «با توجه به نرخ فعلی ارز، ایالات متحده می تواند این مشکل را بر خود هموار نماید ، اما تحمل این شرایط برای قاره اروپا، بسیار بسیار سخت تر خواهد بود.»

1- Robert Habeck
مأخذ: https://www.euronews.com › Green › Green News