آینـــده دلار
در اواخر ماه مارس، بازارهای جهانی مالی در بحبوحه هرج و مرج ناشی از بیماری همه‌گیر کرونا ویروس در حال فروپاشی بودند. سرمایه‌گذاران بین‌المللی، بلافاصله همان‌گونه كه در طول بحران مالی 2008 انجام داده بودند به دلار آمریكا پناه بردند و فدرال رزرو آمریكا مجبور شد مبالغ بسیار زیادی دلار در اختیار همتایان بانکی خود در سراسر جهان قرار دهد. هفتاد و پنج سال پس از پایان جنگ جهانی دوم از برتری ارزش دلار کم نشده است.
تسلط پایدار دلار بر بازارهای جهانی قابل توجه است به ویژه با توجه به ظهور بازارهای نوظهور و نزول نسبی اقتصاد ایالات متحده که تولید ناخالص داخلی این کشور از نزدیک به 40 درصد در سال 1960 به 25 درصد در حال حاضر رسیده است. اما وضعیت دلار با توانایی واشنگتن چگونگی رویارویی با طوفان COVID-19 آزمایش می‌شود، با ظهور سیاست‌های اقتصادی مناسب ارتباط پیدا می‌کند و به کشور اجازه می‌دهد با گذشت زمان، بدهی ملی خود را مدیریت و کسری مالی ساختاری خود را مهار کند.د
شهرت و اعتبار دلار اهمیت فراوانی دارد. نقش دلار به عنوان ارز اصلی ذخیره جهانی این امکان را برای ایالات متحده فراهم می‌سازد تا نسبت به سایر مناطق جهان نرخ‌های بهره پایین تری به دارایی‌های مبتنی بر دلار بپردازد و به همان اندازه، این کشور را قادر می‌سازد تا کسری تجاری بزرگ‌تر را مدیریت کند، ریسک نرخ ارز را کاهش دهد و بازارهای مالی آمریکا را روان تر سازد. سرانجام، این موضوع به نفع بانک‌های آمریکایی است چون امکان دسترسی آن‌ها به سرمایه‌گذاری دلاری افزایش می‌یابد.
این که دلار تا این مدت شهرت و آوازه خود را حفظ کرده است، یک نابهنجاری تاریخی است، به ویژه در زمینه افزایش قدرت اقتصادی چین. یوآن چین (RMB) اکنون بیشترین پتانسیل را دارد تا بتواند در رقابت با دلار نقش ایفا نماید.
اندازه اقتصاد چین، چشم انداز آینده رشد، ادغام در اقتصاد جهانی و تسریع تلاش‌ها در جهت بین‌المللی کردن یوآن، همه از درنظر گرفتن نقشی گسترده برای پول چین حمایت میکنند اما به خودی خود، این شرایط کافی نیست. موفقیت‌های بسیار مورد علاقه چین در حوزه شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مالی اینترنتی(fintech) – از جمله استقرار سریع سیستم‌های پرداخت تلفن همراه و پروژه آزمایشی اخیر توسط« بانک مردم» چین برای آزمایش یوآن دیجیتال گام های ارزشمندی هستند ولی ارز دیجیتال مورد حمایت بانک مرکزی، ماهیت اساسی یوآن را تغییر نخواهد داد.
تا قبل از این که یوآن واقعاً به عنوان ارز اصلی ذخیره جهانی ظاهر شود، پکن با موانع بزرگی دست و پنجه نرم می-کند که بایستی بر آن‌ها چیره شود. از جمله اقدامات تحول گرا، باید پیشرفت بیشتر در حرکت به سمت اقتصاد بازار محور، بهبود حکمرانی شرکت‌ها و توسعه بازارهای مالی با نظم و کارآمدی را می‌توان نام برد. این اقدامات باعث برانگیخته شدن احترام سرمایه‌گذاران بین‌المللی خواهد شد تا پکن بتواند کنترل سرمایه را از بین ببرد و گردش مالی را رقم بزند و در نهایت، یوآن به یک ارز تعیین کننده در بازار تبدیل شود.
در واقع، واشنگتن باید نسبت به موضوعاتی که با چین در رقابت قرار می‌گیرد، با چشمانی باز عمل کند. ایالات متحده باید رهبری خود را در نوآوری‌های مالی و فنی حفظ کند، اما نیازی به طرح مباحث اغراق آمیز در زمینه تأثیر ارز ذخیره دیجیتال چینی بر دلار آمریکا وجود ندارد. مهم تر از همه، ایالات متحده باید در وهله اول شرایطی را ایجاد کند که برتری دلار در جایگاه نخست ارزهای جهان روا را حفظ کند. این مهم، از طریق ایجاد اقتصادی پر جنب و جوش و مبتنی بر سیاست‌های کلان اقتصادی و مالی حاصل می‌شود و در یک سیستم سیاسی شفاف و باز؛ و رهبری اقتصادی ، سیاسی و امنیتی در خارج از کشور ریشه دارد. به طور خلاصه، حفظ وضعیت دلار با آنچه که در چین اتفاق می‌افتد، مشخص نخواهد شد. در عوض، تقریباً به توانایی ایالات متحده در سازگاری اقتصاد پس از COVID-19 وابسته است و الگوی موفقیت این خواهد بود.
رقابت در زمینه ارائه خدمات مالی الکترونیک
بسیاری از کسانی که از چین بر می‌گردند بدون وقفه در مورد چگونگی تبدیل شدن چین به «جامعه بدون پول» اظهار نظر میکنند. هم اکنون همه چیز در چین- از خرید میان وعده در گوشه و کنار و دادن پول به متکدیان- از طریق تلفن-های هوشمند و کدهای QR (بارکدهای مربع قابل اسکن) انجام می‌شود. اکنون دیگر خطوط دستگاه‌های خودپرداز، اجزای دوران گذشته به شمار می‌آید.
شرکت‌های چینی در حوزه ارائه خدمات مالی الکترونیک به طور فزاینده‌ای رقابتی شده اند و مصرف‌کنندگان چینی بزرگترین کاربران آن هستند.
قبل از این که یوآن در سطح جهانی در قامت ارز اصلی ذخیره ارزش ظاهر شود، پکن با موانع بزرگی روبروست که باید بر آن‌ها چیره شود. این رخدادها به طور مرتب باعث می‌شود افراد صاحب نظر فکر کنند تسلط نهایی فن آوری چینی به زودی سبب خواهد شد وضعیت جهانی دلار به خطر افتد.
البته این موضوع در حال حاضر، یک نگرانی جدی به شمار نمی‌آید. همچنین آشکار نیست که ایالات متحده هم واقعاً در زمینه مسائل فن آوری از رقبا عقب افتاده باشد. چین در زمینه ارائه خدمات مالی الکترونیک پیشگام نبود بلکه در مقیاس وسیع پذیرنده این فناوری بوده است. غول‌های فناوری چینی همچون Alibaba و Tencent راه را برای ارائه خدماتی هموار ساخته اند که معاملات دیجیتال را بسیار کارآمدتر خواهد ساخت، در حالی که ممکن است این امر به بازار بزرگی از مشتریان بدون بانک، به ویژه در مناطق روستایی چین ضربه بزند. جذب خدمات آن‌ها فوق العاده بوده است. برای مثال در سال 2018، حجم معاملات پرداخت موبایل در چین بالغ بر 41.5 تریلیون دلار بوده است.
رسیدن به این موفقیت تا حد زیادی امکان پذیر بود زیرا زیرساخت‌های مالی فعلی چین، قدیمی و نظام بانکی دولتی آن ناکارآمد بوده است. نکته مهم این است که کارت‌های اعتباری هرگز در چین جا نیفتاد، به همین دلیل وقتی تلفن‌های هوشمند، ارزان و فراگیر شد، راه حل معقول، انتقال مستقیم از اقتصاد مبتنی بر پول نقد به ارائه خدمات بانکداری از طریق تلفن‌های همراه بود.
گذشته از چگونگی تبدیل شدن چین به «جامعه بدون پول» اکنون بسیاری از آمریکایی‌ها نیز به سختی می‌توانند آخرین باری که از پول نقد برای هر چیزی غیر از معامله جزئی استفاده کردند را به یاد آورند. آن‌ها می‌توانند با استفاده از خدمات پرداخت به وسیله تلفن همراه از قبیل Venmo و Apple Pay و همچنین Alipay و WeChat پول را به صورت فوری و بی درنگ از یک حساب بانکی به حساب دیگر انتقال دهند. اما شمار زیادی از آمریکایی‌های بزرگسال هنوز هم استفاده از کارت های اعتباری را ترجیح می‌دهند، زیرا استفاده از آن‌ها به راحتی استفاده از تلفن است و زیرساخت‌های مالی موجود ایمن، قوی و قابل اعتماد است.
شرکت‌های فناوری چینی برای برآوردن تقاضای مصرف کننده و جبران زیرساخت‌های مالی ناکافی این کشور، نوآوری را افزایش داده‌اند. علاوه بر این، آن‌ها شروع به استقرار این فناوری‌ها در بازارهای در حال توسعه کرده‌اند و در اقتصادهای تازه پذیرش فوری گوشی‌های هوشمند را تشویق میکنند و این امر فرصت بزرگی را برای شرکت‌های چینی برای به دست آوردن سهم بازار فراهم ساخته است.
شکل در برابر عملکرد
اگرچه بانک مرکزی چین می‌توانست ارز دیجیتال را در اوایل سال جاری میلادی راه اندازی کند، اما نگاهی به عناوین روزنامه ها نشان می‌دهد چقدر رسانه‌ها در زمینه فرآیند انتقال چقدر بزرگ نمایی میکنند. کسانی که ابراز نگرانی میکنند این پیشرفت‌ها ممکن است پایان برتری دلار آمریکا را رقم بزند، برداشت اشتباهی دارند چون با وجود تغییر شکل ظاهری پول، ماهیت آن تغییر نخواهد کرد.
یوآن دیجیتال، هنوز همان یوان رایج چینی است. هیچ کس پول را اختراع نمی‌کند. نشانه استفاده شده برای معاملات ممکن است متفاوت باشد اما چشم انداز چین برای وضعیت ارز ذخیره ارزی بستگی به مجموعه فاکتورهایی دارد که برای صادرکننده آن ارز اعمال می شود. اگرچه دولت چین استفاده از یوآن برای تسویه حساب معاملات تجاری را به عنوان بخشی از تلاش برای بین‌المللی كردن یوآن را ترجیح داده است ولی هنوز هم نفت و سایر کالاهای اساسی به دلار آمریكایی قیمت گذاری می‌شود.
دلار پس از پایان جنگ جهانی دوم و به سختی این امتیاز را به چنگ آورد و توانست خود را به عنوان واحد ذخیره ارزش به جهانیان بشناساند. برتری ارزش دلار فقط از طریق ترکیبی از وقایع تاریخی، شرایط ژئوپلیتیکی پس از جنگ جهانی دوم، سیاست‌های فدرال رزرو آمریكا، اندازه و پویایی اقتصاد آمریكا حاصل شد. امروزه «انحصار طبیعی» دلار آمریكا شاید به عنوان یك قطعه از پازل نظام موجود بین‌الملل برای بسیاری از افراد عادی به نظر برسد، اما در نیمه اول قرن بیستم، دلار آمریكا و پوند استرلینگ انگلیس اساساً به عنوان ارزهای ذخیره ارزش شناخته می‌شدند.
با گذشت زمان، سیستم پولی بین‌المللی احتمالاً بار دیگر به طوری نسبتاً مساوی به سمت دو یا چند ارز ذخیره جهانی حرکت خواهد کرد ولی تردیدی وجود ندارد که یوآن چین یکی از رقبای اصلی دلار خواهد بود زیرا در حال حاضر به همراه ین، یورو و پوند یک ارز ذخیره ارزش به شمار می‌آید. اینک اقتصاد چین به سرعت در حال پیشرفت است تا بتواند در آینده به بزرگترین اقتصاد جهان تبدیل شود. همچنین این کشور نخستین اقتصاد بزرگی است که از بحران COVID-19 بهبود می‌یابد.
با این وجود، این که یوان می‌تواند به عنوان دلار ذخیره اولیه به دلار ایالات متحده بپیوندد، نتیجه نهایی نخواهد بود. برای دستیابی به چنین وضعیتی، چین باید اقتصاد خود را اصلاح و مسیر توسعه پرچاله و چوله بازارهای سرمایه خود را هموار سازد و ملاحظات پیچیده سیاسی داخلی خود را نیز مدیریت کند. بلندپروازی‌های اخیر چینی‌ها که نیازمند اجرای دگرگونی‌های وسیع از جمله تبدیل شانگهای به عنوان قطب جهانی مالی جهانی تا سال 2020 است، تاکنون جامه تحقق به خود نگرفته است چون هنگامی که کنترل سرمایه وجود دارد و قیمت ارز در بازار تعیین نمی‌شود، یک مرکز مالی به سادگی تحقق نخواهد یافت. این نکته در مورد چشم انداز یوان به عنوان ارز ذخیره اصلی نیز صادق است.
اگر چه یک ارز دیجیتال تحت حمایت پکن به خودی خود بعید است که برتری دلار را تضعیف کند اما مطمئناً می-تواند تلاش‌های چین برای بین‌المللی کردن یوآن را تسهیل کند. در کشورهایی با ارزهای ناپایدار، مانند ونزوئلا، یک یوآن دیجیتال جایگزین جذاب برای پول محلی است. شرکت‌های چینی مانند Tencent – که در حال حاضر حضور قابل توجهی در کشورهای در حال توسعه آفریقایی و آمریکای لاتین دارند- می‌توانند حضور خود را در آنجا گسترش دهند و یوآن دیجیتال در آینده سهم بیشتری از بازار را به دست خواهد آورد. این می‌تواند به ارتقاء وضعیت جهانی یوآن کمک کند و به بخشی از استراتژی گسترده‌تری برای طرح ریزی نفوذ اقتصادی و سیاسی اژدهای زرد در خارج از کشور یاری رساند.
مشوق‌های نوآوری در ایالات متحده
در حال حاضر، ایالات متحده باید نگرانی کمتری در مورد پایان برتری دلار به عنوان یک ارز ذخیره جهانی و بیشتر، درباره توانمندی‌های بخش خصوصی این کشور برای استقرار فن آوری‌های جدید مالی داشته باشد. پول دیجیتال یک ایده چینی نیست و فقط در حیطه وظایف بانک‌های مرکزی هم قرار ندارد. نوآوری مالی در ارزهای دیجیتال و پرداخت‌ها از طریق تلفن‌های همراه در بخش خصوصی ایالات متحده نیز صورت می‌گیرد.
در حالی که ممکن است شکل پول در حال تغییر باشد، اما ماهیت آن دستخوش دگرگونی نمی‌شود. در عین حال، این فناوری‌های جدید حاوی خطرات ذاتی هستند. بدون اطمینان از حریم شخصی داده‌ها، پذیرش گسترده این فناوری‌ها دشوار خواهد بود. علاوه بر این، فناوری‌های جدید می‌توانند پدیده پولشویی و سایر فعالیت‌های مالی غیرقانونی را هم تسهیل کنند .
«سیلیکون‌ولی» و «وال استریت» مدت‌ها است که در زمینه ایجاد نوآوری‌های مالی، بسترهای جدید دیجیتال برای معاملات و اشکال جدید پول فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. اگر ثمره این نوآوری‌ها محقق شود، شرکت‌های آمریکایی می-توانند با کنترل‌های قوی در برابر امور مالی غیرقانونی بهترین و امن‌ترین ارز دیجیتال در جهان را ارائه کنند. سود حاصل از کارآیی و کاهش در هزینه‌های معاملات، مزایای ملموسی را برای مصرف کنندگان به همراه خواهد داشت.
بنابراین، سیاست‌گذاران باید تعادل دقیقی بین کاهش خطرات فناوری‌های جدید و حمایت از توانایی شرکت‌های خصوصی ایالات متحده به منظور ارائه خدمات نوآورانه برقرار کنند. خطر این است که ممکن است ناظران سختگیر ایالات متحده بر سر راه فعالیت شرکت‌های آمریکایی در زمینه ارائه خدمت به کسانی که ارائه خدمات مالی دیجیتال در حوزه بانکداری متعارف در داخل کشور و مصرف کنندگان بدون بانک در سراسر جهان را مد نظر قرار داده اند، مانع تراشی کنند. طبق گزارش بانک جهانی، شمار این افراد حدود دو میلیارد نفر برآورد شده است که اغلب آن‌ها در کشورهای در حال توسعه با بازارهای ضعیف اقتصادی و ارزهای بی ثبات زندگی میکنند.
برتری دلار از خانه آغاز می‌شود
مطمئناً، ایالات متحده باید چین را به عنوان یک رقیب اقتصادی قدرتمند، جدی بگیرد. اما وقتی صحبت از اولویت دلار می‌شود، خطر اصلی نه از پکن بلکه از خود واشنگتن ناشی می‌شود. ایالات متحده باید اقتصادی را حفظ کند که الهام بخش اعتبار و اطمینان اقتصاد جهان باشد. عدم انجام این کار، با گذشت زمان، موقعیت دلار آمریکا را به خطر می‌اندازد.
وضعیت دلار نماینده وضعیت سیستم سیاسی و اقتصادی آمریکا است. برای حفظ موقعیت دلار، اقتصاد ایالات متحده باید الگوی موفقیت و رقابت باشد. این به نوبه خود، به یک سیستم سیاسی نیاز دارد که بتواند سیاست‌هایی را اجرا کند تا به شهروندان آمریکایی بیشتری امکان شکوفایی و دستیابی به رونق اقتصادی را ببخشد. همچنین به یک سیستم سیاسی نیاز دارد که بتواند سلامت مالی کشور را حفظ کند. تاریخ، هیچ کشوری را به یاد ندارد که در دراز مدت بدون دوراندیشی مالی در صدر کشورهای جهان قرار داشته باشد. سیستم سیاسی ایالات متحده باید پاسخگوی چالش‌های اقتصادی امروز باشد.
انتخاب سیاست اقتصادی ایالات متحده در خارج از کشور نیز دارای اهمیت بسیار بالایی است زیرا بر اعتبار ایالات متحده تأثیر می‌گذارد و تا حد زیادی توانایی آن کشور در شکل گیری نتایج جهانی را تعیین می‌کند. برای حفظ این رهبری، ایالات متحده باید ابتکار عمل لازم برای تعدیل و به روز رسانی قواعد و هنجارهای جهانی حاکم بر تجارت، سرمایه‌گذاری و رقابت در فن آوری را در دست گیرد تا منعکس کننده واقعیت‌های قرن بیست و یکم باشد.
واشنگتن همچنین باید توجه داشته باشد تحریم‌های یك جانبه – كه به واسطه برتری ارزش دلار امکان پذیر است– هرگز عاری از هزینه نخواهد بود. استفاده از دلار به عنوان یک سلاح، سبب خواهد شد هم متحدین و هم دشمنان ایالات متحده برای توسعه ارزهای جایگزین ذخیره شده اقدام کنند. شاید حتی با پیوستن به نیروهای مخالف ایالات متحده به تحقق این امر کمک کنند. دقیقاً به همین دلیل است که اتحادیه اروپا تلاش می‌کند تا در معاملات بین‌المللی بیشتر از یورو بهره گیرد.
در همین رابطه، این که یوآن به عنوان یکی از ارزهای عمده ذخیره ارزش به دلار بپیوندد، کاملاً با نحوه تغییر شکل چین در اقتصاد خود در ارتباط خواهد بود. اما اگر پکن اصلاحات لازم را با موفقیت انجام دهد، اقتصادی را شکل خواهد داد كه برای صادرات كالاها و خدمات آمریكایی جذاب تر خواهد بود. این امر زمینه بازی در سطوح بالاتری را برای شركت‌های آمریكایی- كه در چین فعالیت می‌كنند – ایجاد خواهد کرد و همه این تحولات در مجموع، به نفع ایالات متحده خواهد بود.
ارزش پول ملی برای دارندگان آن در نهایت، بازتاب اصول اقتصادی و سیاسی کشور خواهد بود. چگونگی ظهور ایالات متحده در سال های پس از بحران COVID-19 یک آزمایش مهم به شمارخواهد رفت. اول و مهم تر از همه، کشور باید سیاست‌های کلان اقتصادی را که آن را در مسیری پایدار برای مدیریت بدهی ملی و کسری بودجه ساختاری قرار می‌دهد، تقویت کند. همچنین نباید به اصول اساسی که زیرساخت‌های اقتصادی را پدید آورده است، آسیب بزند. همه این‌ها در ایجاد روحیه نوآوری و شکل‌گیری دولتی کارآمد ریشه دارند. اگر واشنگتن به این شرایط پایبند باشد، دلایل محکمی برای اطمینان به دلار وجود خواهد داشت.
