دولت در ابتدا از فرار سرمایه ها جلوگیری کند بعد به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی باشد
فریال مستوفی*
وضعیت اقتصادی در سال 1400 طبق سنوات گذشته تجربه خوبی نبود و رشد اقتصادی منفی را به همراه داشت. البته مشکلات تحریم ها بر اقتصاد خراب ما تاثیرگذار بوده که علاوه بر این که صادرات نفت را کاهش داد، تبادلات بانکی با دنیا را نیز تحت تاثیر قرارداد. این مسائل باعث شد تا رشد سرمایه گذاری در کشور به صفر برسد و رشد تولید داخل با کاهش مواجه شود. اما تحریم ها تنها دلیل وضعیت بداقتصاد کشور ما نبوده، بلکه سیاست های اقتصادی و سیاسی نادرستی که دولت ها در این مدت مثل مداخلات در بازار، وضع تعرفه ها، اعمال سیاست های ارزی ترجیحی و صدور بخشنامه های خلق الساعه داشته اند، همگی این موارد باعث شدند تا فضای کسب وکار فضای ناخوشایندی باشد و ناامیدی و یاس در جامعه به وجود آید و همچنین این مسائل باعث ورشکستگی بسیاری از بنگاه ها شده است. بنابراین تحریم، تحریم های داخلی و کرونا به شدت بر مشکلات افزوده اند.
در این راستا برای جذب سرمایه گذاری اعم از داخلی و خارجی مهمترین موضوع، امنیت سرمایه گذاری است هرچند در کشورهای توسعه یافته سرمایه گذاری با سودهای خوبی همراه باشد. سرمایه گذاری در کشور ما با ریسک زیادی همراه است. به این دلیل سرمایه گذاران در داخل بیشتر به دنبال سرمایه گذاری غیرمولد مثل طلا، ارز و مسکن هستند، زیرا با توجه به تورم بالا، مردم به دنبال حفظ ارزش پول خود هستند و فردی رغبت به سرمایه گذاری مولد ندارد.
بی اعتمادی زیادی در دولت های قبلی به وجود آمده و دولت سیزدهم هم جدای این مشکلات، وارث کسری بودجه شدیدی از دولت های قبل بوده، که با ارائه بودجه از طرف این دولت هم ما شاهد کسری بودجه بیشتری خواهیم بود. در این بودجه قرار است 62% از بودجه از مالیات تامین شود. در حال حاضر بنگاه هایی که سرپا هستند با ظرفیت های بسیار پایین در حال کارکردن هستند، اصولا مالیات زمانی قابل اخذ است که بنگاهی سودآوری داشته باشد، مالیات از ضرر که نداریم!. این فشارها باعث می شود تعداد بنگاه های مانده هم به سمت ورشکستگی بروند. فساد گسترده ای در کشور وجود دارد که مبارزه ی تاثیر گذاری با آن صورت نمی گیرد که این خود عاملی برای عدم سرمایه گذاری است و افرادی به دنبال سرمایه گذاری هستند که به رانتی وابسته باشند یا بدلیل تحریم منافعی کسب می کنند.
اصولا اگر سرمایه داری بخواهد چه در کشور خود و یا در کشور دیگری سرمایه گذاری کند چند موضوع را زیرنظر می گیرد؛ آزادی اقتصادی، امنیت و محیط کسب و کار آن کشور را، حال ایران جدای این که هیچکدام از این موارد را ندارد مشکلات تحریم ها را هم دارد. اگر سرمایه داری بخواهد در ایران سرمایه گذاری کند که نمی تواند پول خود را در چمدان بگذارد و بیاورد؟! می شود؟ معلوم است که باید از طریق سیستم بانکی این کار صورت پذیرد، از طریق کدام سیستم بانکی؟
با همه این مشکلات در سال 1401 دو سناریو پیش رو داریم. یکی اینکه با احیای برجام، تحریم ها برداشته شود که البته پیش بینی این است که با یک قرارداد موقتی روبرو باشیم. البته کار موقت را تایید نمی کنیم اما باز هم مقداری پول های بلوک شده ایران آزاد می شود و نفت را راحت تر صادر خواهیم کرد که این مسائل می تواند در سرمایه گذاری موثر باشد. حالا اگر این اتفاق افتاد آیا به دلایل پوپولیستی دولت مقداری از پول ها را در بازار می ریزد؟ اگر این گونه باشد یک کار کاملا اشتباهی است. اگر تحریم ها هم برداشته شود بازهم چشم انداز مثبتی در سال 1401 برای سرمایه گذاری وجود ندارد.
دوم این که تحریم ها برداشته نشود، ما قطعا شاهد ورود سرمایه نیستیم جدای این که سرمایه گذاران داخلی هم رغبتی به این کار ندارند. برای سرمایه گذاری باید زیرساخت های سرمایه گذاری در کشور رخ دهد، زیرا پتانسیل سرمایه گذاری بسیار بالایی در کشور وجود دارد؛ ایران می تواند به دلیل داشتن پتانسیل های بالا به یک قطب منطقه تبدیل شود. توصیه مهمی که به دولت دارم این است که در وهله اول از فرار سرمایه ها جلوگیری کند بعد به دنبال جذب سرمایه گذاری باشد. در ابتدا باید اعتماد مردم به دست آید تا به جای خرید ملک در ترکیه و دبی و ….. ، سرمایه ها در کشور سرمایه گذاری شود. این کار نیاز به یک عزم جدی دارد، زیرا بازیابی اعتماد مردم کار ساده ای نیست.
*رئیس مرکز خدمات سرمایه گذاری اتاق تهران
