اگر کنترل تورم از دست خارج شود، مشخص نیست این مسیر به کجا خواهد رفت
سیده فاطمه مقیمی*
تورم، موضوعی نام آشنا برای همه ایرانیان است، همه در سطح جامعه از تورم صحبت می کنند و هر فردی اظهارنظری حرفه ای یا غیر حرفه ای خود را با ادبیات حتی کوچه و بازاری اعلام می کند. تورم پدیده ای است که فقط مختص ایران نیست در دنیا وجود داشته و دارد، اما در دنیا وقتی که با یک معضل اقتصادی برخورد می شود، اقتصاددانان دور یک میز می نشینند و با گفتگو و پیدا کردن راه حل برای خروج از مشکلات اقتصادی با مناظره با یکدیگر موضوع را به سرانجام می رسانند.
اما امروز در ایران این گونه نیست و هر فردی بنا به وضعیت معیشتی و اجتماعی خود نظرات خود را ارائه می دهد. همه مردم اعتقاد دارند که وضعیت معیشتی جامعه در ساختار کلی و اقتصاد کلان جامعه اثرگذار است. رکود اقتصادی موضوعی نیست که دیروز و امروز گریبان جامعه ما را گرفته باشد، رکود اقتصادی بیش از 50 سال است که در ایران وجود دارد و فقط با تغییر اِلِمان های مربوطه، تأثیر گذاری بد و بدتر خود را گذاشته است.
پیدا کردن یک راهکار برای خروج از این وضعیت چگونه ممکن است؟ حداقل می توان از تجربه کشورهای دیگر استفاده کرد! در کشورهای منطقه هم این شرایط وجود دارد زیرا شرایط مشابه ما را تجربه می کنند، اما آن ها با صحبت کردن راه پیشگیری از مبتلا نشدن به یک رکود اقتصادی را از پیش ترسیم و راه های سیاست گذاری و مدیریت کلان را در این باب پیدا کردند. در کشور ما فقط علل عنوان می شود و راه درمان یا حتی علاج آن بکار برده نمی شود.
در کشور ما ابتدا باید کارهای پیشگیری انجام شود، حقیقت این است و همیشه هم عنوان شده که اقتصاد ما نفتی است و 85% اقتصاد هم دولتی است، درحقیقت اقتصاد از دست بخش خصوصی خارج شده است که این خود بزرگترین مشکل است، همچنین ناهمگن بودن قوانین و مقررات یکی از دیگر از معضلات است که با آن مواجه هستیم، مسائل مالیاتی را داریم که روی کسب و کارها اثرات غیرمتعارف می گذارد حتی برخی معافیت های مالیاتی خود باعث دردسر است، زیرا زیرساخت مربوط به آن و مدیریت درست هم اتفاق نمی افتد.
در کنار این مسائل، تحریم ها هم وجود دارد که مشکل ساز است. وقتی یک پزشک حاذق بیماری را تشخیص بدهد و اگر از قبل هم روش های پیشگیری را در این بیمار ندیده باشد حتما روش مداوا و درمان را قدم به قدم جلو می برد نه این که مریض به حالت احتزاز بیافتد و در حالت کما برود بعد پزشک بگوید الان چکار باید کرد! وقتی اقتصاد از یک بیماری در کشور رنج می برد و این بیماری رکود اقتصادی است، اقتصاددانان می بایست و باید به این مرافعه وضعیت بد رکود اقتصادی با یک روش نسخه صحیح مدیریت اقتصادی سمت و سو می دادند یا الان این کار را با رویه هایی که درحدود قانون و مقررات است، ایجاد کنند که خود یک خط و مشی باشد برای تغییر و خارج شدن از این رکود اقتصادی. در واقع این اتفاق در طول این چند دهه اخیر در ایران شکل نگرفته و گمانه زنه هایی که وجود داشته هم هیچ کدام درمانی را حادث نکرده است، در هیچ مقطعی نمی بینیم که رکود اقتصادی کنترل و بهتر شده باشد؛ به این علت شاید نگاهی متفاوت می بایست سامان دهی شود، شاید از تفکراتی که تاکنون یکسویه بوده و نتیجه نداده باید به کناری گذاشته شود و نگاه های دیگر به چالش و مذاکره کشیده شود تا بهترین روند تصمیم گیری ایجاد شود.
وضعیت امروز اقتصاد خرد در خانوارها و اقتصاد کلان با وضعیت بودجه بندی و برنامه ریزی های موجود اسف بار است. در چند دولت اخیر شعار این که دولت کوچک تر می شود و بخش خصوصی بزرگ تر خواهد شد بسیار داده شده اما هیچ اتفاق ارزنده ای شکل نگرفته است. دولت سازمان های خود را کوچک تر نکرد و همه بودجه دولت در قبال فروش نفت که به صورت بحران در این چند ساله بوده، صرف هزینه های جاری دولت شده است، این موارد فشار مضاعف به جامعه وارد کرده و جامعه ای که باید انتظار یک زندگی با روند عادی داشته باشد از آن فارغ شده است. وقتی در جامعه ای نه اعتماد، نه اطمینان به ثبات اقتصادی، تولید و بهره وری وجود نداشته باشد، قطعا شوق و ایجاد انگیزه در جامعه شکل نمی گیرد، به این علت فرار مغزها به وجود می آید و جوانان نسبت به آینده ناامیدند و امید زندگی در خانواده ها کاهش می یابد و همه این موارد ناهنجاری هایی را به وجود می آورد که قطعا در یک جامعه متعالی انتظار این روند را نه می شود پیش بینی کرد نه حتی فکرش را می توان کرد.
حال سال 1402 در شرایطی آغاز شد که همچنان اشتباهات در تصمیم گیری، قانون گذاری و روندهای اجراشده، ادامه دارد که منجر به این شرایطی شده که امروزه در آن غوطه ور هستیم که نارضایتی های اقتصادی را به بار آورده است. جامعه باید پویا باشد، تصمیمات نباید خلق الساعه باشد، تصمیمات سلیقه ای اعمال نشود، ولی الان ما تماشاگر همین تصمیماتی هستیم که بدون پشتوانه حقوقی و قانونی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حتی تشکلی اعمال می شود؛ انتظار این است که با یک دیدگاه منفک از شرایطی که تاکنون بوده، تصمیمات مقبول تری در سال 1402 گرفته شود؛ تجربه کشورهای همسایه مثل امارات که توانسته مسائل اقتصاد خود را در این سال ها به صورت آرام، معقول و منطقی حفظ کند، استفاده شود. فردی که در ایران زندگی می کند امنیت اقتصادی در کنار دیگر امنیت ها را می خواهد تا یک برنامه ریزی درازمدت برای تعالی زندگی خود که درنهایت تعالی جامعه را در بر دارد، داشته باشد.
بنابراین لجام گسیختگی تورم به شرطی می‌تواند مهار شود که برنامه‌ریزی مدون و کنترل مدیریتی بر تولید و توزیع در جامعه شکل بگیرد. در این صورت ممکن است که در کوتاه مدت اثرات آن را نبینیم اما تأثیر مثبت آن در میان‌مدت خوب و در بلندمدت عالی خواهد بود. اگر کنترل تورم از دست خارج شود، مشخص نیست این مسیر به کجا خواهد رفت و تورم چند درصدی پیش روی اقتصاد ایران خواهد بود.
*عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران
